پروسه درمان تجاوز جنسی سارا
مرحله اول (مشاوره و سوالات اولیه):
من با احساسم زنده ام…
در این جلسه ابتدا با یک جلسه مشاوره دوستانه با سارا شروع می کنیم. داستان سارا را از زبان خودش شنیده و سعی می کنیم بر جملات او متمرکز باشیم، به او اطمینان می دهیم که کاملا او را درک می کنیم و از منظر او به موضوع نگاه می کنیم. جملاتی که به عنوان دکتر معماری در بازخورد به حرفای سارا می زنیم شامل این جملات بود: من ميتوانم بفهمم كه از این مشكلات تا چه حدي رنج برده اید؛
• من بسیار خوشحالم كه من را براي صحبت كردن درباره این مسأله انتخاب كرده اید؛
• براي حل این مشكل درمان اثربخشي وجود دارد؛
• من مي توانم بفهمم كه این مشكل به زندگي شما آسیب زده است؛
• چه موقعیت و شرایط دشواري داشته اید. جلسه اول با سوالاتی از جانب ما و طرح داستان از زبان خود سارا به پایان می رسد. سوالات کلی جلسات مشاوره شامل سوالات زیر بودند:
- عمده ترین مشكلي كه شما را آزار ميدهد، چیست؟
- این مشكل كي شروع شد و چقدر ادامه داشته است؟
- آیا در هنگام آغاز مشكل، رویداد جدید یا تنش زایي رخ داد؟
- آیا از ابتداي ایجاد مشكل تاكنون، تغییري در میزان و زوایاي مشكل ایجاد شده است یا خیر؟
- مي توانید از اجتناب ها یا نگراني هایتان برایم چند مثال بزنید؟
- مشكلتان چه تأثیراتي بر زندگيتان داشته است؟
- بدلیل وجود این مشكل چه اجتناب هایي در زندگيتان ایجاد شده است؟
- آیا چیزي هست كه بتواند مشكل شما را كمتر كند؟
- وقتي دچار اضطراب هستید، دیگران چگونه كمکتان مي كنند؟
مرحله دوم(تشخیص اختلال):
با توجه به اینکه در علائم طولانی مدت سارا علائم ترس و اضطراب بیشتر دیده می شود. ترس از ازدواج و اضطراب همراه با آن که اینها حاصل شرم و ناراحتی هم می تواند باشد. با استفاده ار پرسشنامه ارزیابی اضطراب میزان اضطراب، ترس، افسردگی و نگرانی سارا را باید تشخیص دهیم. سوالات پرسشنامه به شرح زیر است:
| درست نیست | تا حدی درست | تقریبا درست | درست | کاملا درست | |
| 1- من بیشتر اوقات نگرانم. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 2- من اغلب اوقات خلق پایین و افسردگي دارم. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 3- من اضطراب و حمله هاي وحشت زدگي دارم. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 4- موقعیت ها و مكان هایي هستند كه از آنها اجتناب مي كنم. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 5- من در رویارو شدن با مردم خجالتي هستم و یا عصبي مي شوم. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 6- اضطراب من خجالت آور است. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 7- من افكار بد و ناراحت كننده اي دارم. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 8- مجبورم برخي كارها را بصورت تكراري و پشت سر هم انجام دهم. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 9- من همیشه درد دارم. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 10- مشكل خواب دارم. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 11- مشكلات من بر مدرسه و شغلم تأثیر گذاشته است. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 12- خانواده و دوستانم از مشكلات من اطلاع دارند. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
حال با توجه به پاسخ سارا و داستان زندگی او، اختلالی که بیشتر در سارا هست تشخیص می دهیم. با توجه به داستان سارا و پاسخ های وی(رنگ زرد)، او بیشتر اضطراب و ترس را در حال حاضر تجربه می کند. بنابراین دکتر معماری روند درمان را با این تشخیص شروع می کند.
| دکتر معماری | سارا | |
| مشکل سارا | اختلال اضطراب، ترس از وقایع پیش نیامده | آشکار شدن حقیقت، شرمساری، مقابله با یادآوری خاطرات و انکار |
| گام بعدی | پذیرش و مواجهه | همکاری با دکتر معماری |
مرحله سوم (رویکرد مشارکتی):
قبل از شروع این جلسه از سارا خود می خواهیم یک دفترچه و مداد که حس خوبی به آن نیز داشته باشد به جلسه درمان بیاورد.
من با احساسم زنده ام
سوالاتی که از سارا پرسیده شد شامل:
- هم اکنون مشکل اصلی چیست؟ 3 موضوع را به عنوان مهم ترین مشکل خویش بیان کند. (به عنوان مثال: سن او دارد بالا می رود و ازدواج نکرده است).
- چه زمانی این ترس و اضطراب بیشتر می شود؟ و در زمان بیشتر شدن علائم بدنی چیست؟ (به عنوان مثال: زمانی که در جمع دوستانه قرار می گیرد و از او درباره ازدواج می پرسند، علائم بدنی: لرزش صدا، حتی در موارد شدید حس گز گز کردن دست ها)
- از او می خواهیم یک بار که این اتفاق (مورد دوم) برایش افتاده را با جزییات تعریف کند.
- در گام بعدی نوبت دکتر معماری است که شروع به صحبت می کند، باید به سارا اطمینان دهیم که شما مشکل جسمی و بدنی ندارید و ریشه آن اضطرابی است که به سارا کامل و به صورت علمی و دقیق توضیح می دهیم و به او اطمینان می دهیم که جسم او مشکلی ندارد. به این طریق سارا کمی آرامتر شده و همکاری بیشتری را با دکتر معماری شروع می کند.
- در بخش آخر این جلسه از سارا می خواهیم دفتر خود را به منزل برده و یک هفته (یعنی تا جلسه بعدی) تمام بروزات خود را یادداشت کند، اضطراب ها، ترس ها و زمان وقوع این علائم را با جزییات نوشته و با خود برای جلسه بعدی آماده می کند.
مرحله چهار (مواجهه):
در این مرحله یک لیست از زمان هایی که سارا طی یک هفته برایش اتفاق افتاده رو برایش درست می کنیم و از او می خواهیم تا جلسه بعدی با در معرض قرار گرفتن این رویدادها به اضطراب و تری خود از 1 تا 10 نمره بدهد. نمره 1 عدم اضطراب و آرامش و نمره 10 وحشت زدگی را بیان می کند. فهرست شامل موارد زیر است (قابل ذکر است که این فهرست صرفا درباره مشکل ای نسارا است و اختصاصی است):
| رویداد ها | نمره سارا |
| رفتن به محل کار | 6 |
| حضور در مهمانی های خانوادگی | 8 |
| حضور در فضاهای بیرون (پارک، مترو، پاساژ) | 5 |
| دریافت تماس از یک شماره ناشناس | 5 |
| حس لرزش دست و تعریق | 8 |
| تفریح کردن با مادر و اعضای خانواده صرف غذای کامل | 5 |
| *سارا می تواند با سایر اتفاق ها فهرست ها اضافه تر و اختصاصی تر نماید. |
با توجه به نمرات سارا مشاهد می شود که این شخص نمره اضطرابش را از 5 به پایین بیان نکرده است حتی زمانی که همراه خانواده است. احتمال می رود که ترس وی اثرگذاری بیشتری نسبت به وقایع دارند و ممکن است او حتی در زمان های خوشحالی موارد منفی را مشاهده کند.
(به عنوان مثال سارا می گوسید زمانی که در پارک یا پاساژ هستم ترس از نگاه دیگران دارم و برای همین لباس هایی را انتخاب می کنم که کسی به من نگاه نکند) این یک مثال بود و همین گزینه می تواند نشان دهد سارا هنوز عدم اطمینات و اعتماد به دنیای بیرون را تجربه می کند و به خصوص در حضور مردهای غریبه.
بنابراین لیست تمرینات برای جلسه بعد برای وی مشخص می شود:
- ادامه تمرینات قبلی (ثبت رویدادها و نمره دهی به اضطراب آن)
- مطالعه مطالب در مورد اضطراب و ترس از حضور در اجتماع (این روش به او کمک می کند که خود را قبول کند، مشکلی که دارد را بپذیرد و آگاه باشد که کاملا قابل درمان است) یا داستان های موفق ازدواج را مطالعه کند.
- ورزش، غذای مناسب و کامل و دقت به زمان و کیفیت خواب
مرحله پنج(ادامه بخش مواجهه):
در این مرحله از سارا می خواهیم لیستی را که از موقعیت های اضطراب زا تهیه کرده بود را ببیند و زمانی که در آن موقعیت ها قرار می گیرد، آن موقعیت را ترک نکند و با اضطراب خود مواجه شود. (به عنوان مثال در زمان سوال هایی که از او درباره ازدواج پرسیده می شود، پاسخ هایش را از روی ترس و فرار از موضوع انتخاب نکند و سعی کند در آن موقعیت مانده و به بحث در مورد این موضوع ادامه دهد). در این جلسه به این موضوعات پرداخته می شود:
- درباره مغز مضطرب آموزش سارا را آموزش می دهیم (توضیحاتی در مورد عملکرد مغز به یک موقعیت تنش زا)
- به او یادآوری می کنیم که اجتناب، سبب حل اضطراب نمي شود.
- در این مرحله اگر ببینیم سارا ما از انجام فعالیت هاي مهم زندگي اجتناب می کند و قادر به شركت در درمان مواجهه و پیشگیري از پاسخ نیست، او را براي مصرف دارو ارجاع می دهیم اما اگر قادر به ادامه بود به او یادآور می شویم که صبور باشد چراکه نتایج درمان شناختي _ رفتاري بلندمدت و پایدار است.
مرحله شش (مواجهه و پیشگیری از پاسخ):
این جلسه را موج سواری بر اضطراب می نامیم، ابتدا به سارا یک آبنبات ترش که در انتها شیرین می شود می دهیم و دکتر معماری هم همراه با سارا شروع به خوردن آن می کند، همزمان با خوردن آن با سارا صحبت می کنیم و یادآوری می شویم انتهای مواجه با رنج و اضطرابی که داری شیرینی است پس مقاومت نکن و آن را تجربه کن.
در ادامه از سارا می خواهیم لیستی از ترس های خود را بنویسید به آن نمره دهد و سپس رفتار خود را شرح دهد و به آن آگاه باشد و بجای انجام رفتار و واکشنش قبلی خود اینبار از تربیت مغز استفاده کرده و بجای فرار ماندن در آن موقعیت را انتخاب کند. یک نمونه از این لیست ارائه شده است:
| موقعیت | نمره اضطراب و ترس | چه کاری انجام می دهید | رفتار جدید چیست |
|
محل کارم هستم و مجبورم چند ساعت در یک اتاق با چند مرد غریبه بمانم جلسه کاری است. |
7 دلیل: یادآوری گذشته، عدم اعتماد، تنفر، عدم امنیت |
پاسخ های سریع، نگاه نکردن به صورت اطرافیان، وسواس بودن به لباس و نوع نشستن خود، ترس و جمع آوری سریع موضوع |
ایجاد حس اعتماد به نفس و عدم شک و تردید به پوشش و ظاهر خود، مدام یادآور شدن این موضوع که این جلسه کاری است و همه در جهت یک هدفیم، ماندن تا دقیقه اخر در جلسه و مواجهه به تمام احساسات پدید آمده |
این یک روش عملی و یک مثال در خارج از جلسه درمان بود، چند روش دیگر را برای این سارا انجام می دهیم،
مثال: معرفی فیلم هایی در باره تجاوز و درمان قربانی به سارا معرفی می کنیم، نشان دادن صحنه هایی از فیلم تجاوز در جلسه درمان و نشان دادن نهایت فیلم و قسمت های خوب آن بعد از تلخی حکایت، تعریف داستان هایی برای سارا از زبان کسانی که در گذشته درمان شدند و در حال حاضر تجربه یک زندگی موفق را دارند. درتمام این مراحل فقط تمرکز دکتر معماری بر مواجهه سارا است و از روش های بهره می جوید تا سارا امتناع نکرده و در موقعیت بماند نکاتی که باید به آن توجه شود در این مرحله شامل:
- در این مرحله از سارا درخواست انجام کار را نمی کنیم که آیا وقت انجام داری و می توانی؛ بجای آن از کلمات و جملاتی مانند : این کار را باید انجام دهی و یا با این روش انجام دهی را بکار می بریم و در واقع یک تکلیف برای ذهن وی تعریف می کنیم.
- گزینه پاداش را در نظر می گیریم به عنوان مثال: فیلمی را که به او معرفی کرده ایم می بیند و فرار نمی کند و نتایج و بروزات خود را به دکتر معماری شرح می دهد و به او گزینه های پاداش را اعلام می نماییم پاداش ها می توانند کوچک یا بزرگ باشند به عنوان مثال دکتر معماری از سارا می خواهد در آن موقعیت تنش زا بماند و با ترسش مقابله کند در مقابل به او بلیط سفر به ساحل را با 50 درصد تخفیف ارائه می دهیم. (این پاداش بستگی به علایق فرد دارد که در جلسات پیشین از سارا به صورت غیرمستقیم پرسیده شده است).
- در این مرحله از روش های آرام سازی استفاده نمی شود چراکه سارا سوار بر موج اضطراب است و باید مسیر را تجربه نماید.
- این مرحله ممکن است طولانی باشد و با استفاده از چندین تمرین و شرایطی باشد که سارا در گذشته از مواجه شدن با آن ها اضطراب داشته، بنابراین صبوری، همدلی دکتر معماری اینجا باید فعال شود و همراه با سارا و بستگی به شدت اضطراب و ترس وی جلسات را تنظیم کند.
- دکتر معماری باید سعی کند در این مراحل با عطوفت، شوخ طبعی، جلسات را پایدار نگهدارد تا سارا از قرار گرفتن در جلسات مشاوره امتناع نکند و با علاقه خود ادامه دهد.
ادامه دارد …
